Gevolgen op middellange en lange termijn van de oorlog in Europa voor de ontwikkelingen in de wereldwijde sectoren: zullen er veerkrachtige sectoren...

Op korte termijn zullen alle sectoren waarvoor Coface sectorrisicoanalyses publiceert in zes regio's wereldwijd¹ de gevolgen ondervinden van het domino-effect van de Russische inval in Oekraïne op 24 februari. Zoals uiteengezet in het artikel dat Coface in maart over deze kwestie heeft gepubliceerd² , verwachten wij dat de meeste sectoren waarvoor wij sectorrisicobeoordelingen publiceren direct of indirect zullen worden getroffen, waaronder: metaal, de subsector petrochemie³ , auto's, vervoer, textiel en kleding, papier en agrovoeding, met verschillen naargelang de positie van de bedrijven in de toeleveringsketen of de geografische locatie. Bij de analyse van de bovengenoemde sectorale dynamiek en vooruitzichten wordt in dit artikel ingegaan op de sectoren die volgens Coface op middellange tot lange termijn relatief veerkrachtig zijn⁴.

De meest veerkrachtige sectoren en subsectoren zijn naar verwachting de media⁵ (een ICT-subsegment), de farmaceutische sector en een subsegment van de gespecialiseerde chemie. Zij hebben een combinatie van diverse factoren gemeen. Er zijn anticyclische sectoren, waarvan de producten en dominante marktposities geconcentreerd zijn in specifieke delen van de wereld: voornamelijk Azië, de VS en in mindere mate West-Europa, voornamelijk in geavanceerde economieën.
Bovendien zijn er hoogtechnologische en innoverende industriële activiteiten, met sterke toegangsbelemmeringen voor nieuwe actoren, waarvoor belangrijke langetermijninvesteringen in onderzoek en ontwikkeling nodig zijn. De facto zijn deze geconcentreerd in een paar toonaangevende mondiale bedrijven voor elk van hen.
Op middellange tot lange termijn zullen de meest getroffen sectoren waarschijnlijk de meest cyclische en energie-intensieve zijn, zoals de petrochemische industrie, de papierindustrie, de vervoersector6 en de textiel- en kledingindustrie. Dit zijn typisch cyclische sectoren die al verscheidene jaren op de proef worden gesteld door technologische innovaties, verscherpte milieuregelgeving en de evolutie van de voorkeuren van de consument. Dit, in een context waarin alle sectoren wereldwijd en de wereldhandel waarschijnlijk zullen worden beïnvloed door de aanhoudende negatieve neveneffecten van de COVID-19 pandemie, met name gematerialiseerd door de vergrendeling van de haven van Sjanghai in China, als gevolg van het nul-Covid-beleid van de autoriteiten. Volgens de UNCTAD vertegenwoordigde China in 2020 ongeveer 15% van de wereldhandel. Op het moment dat ik dit schrijf, is deze vergrendeling al meer dan een maand aan de gang.

De hierboven genoemde sectoren die naar verwachting het meest te lijden zullen hebben onder de overloopeffecten op middellange en lange termijn van de oorlog in Oekraïne, en van de vergrendeling van de haven van Shanghai, moeten die schokken vanuit verschillende financiële situaties het hoofd bieden. Er zijn bijvoorbeeld grote verschillen tussen de verschillende subsectoren van het vervoer. In het eerste kwartaal (Q1) van 2022 bedroeg de winst van het zeevervoer 28% van zijn omzet, terwijl het luchtvervoer een verlies van 11% van zijn omzet boekte (zie grafiek 2 in pdf).

De papiersector is zeer illustratief voor de sectoren die naar verwachting op middellange termijn de meeste gevolgen zullen ondervinden. Hij wordt geconfronteerd met de uitdagingen van de voortschrijdende wereldwijde digitalisering van de economie en het maatschappelijk gebruik. Op lange termijn valt nog te bezien in welke mate de detailhandel (die verband houdt met textiel-kleding) de gevolgen zal ondervinden.
Zoals vermeld in onze macro-economische studie ter zake7 , is, aangezien de gezinnen een duidelijke verslechtering van hun persoonlijke financiële situatie en van de algemene economie verwachten, een negatief effect op de detailhandel op middellange termijn waarschijnlijk, met verschillen van regio tot regio.
Door de verwezenlijking van een aantal door de regeringen ingestelde buffers, zoals voedselbonnen voor het meest kwetsbare deel van de bevolking of energieprijssubsidies in Europa, zou de impact op de detailhandel echter relatief beperkt kunnen uitvallen. In dit verband zal een correlatie tussen een mogelijke wereldwijde stijging van het aantal bedrijfsinsolventies en deze crisis nauwlettend in het oog moeten worden gehouden, in het licht van mogelijke overheidsmaatregelen om een dergelijk fenomeen in te dammen.

Tijdens de piekperiode van de COVID-19-crisis (in het voorjaar van 2020, toen de helft van de mensheid achter slot en grendel zat) heeft de steun van regeringen aan bedrijven en huishoudens, met name in de geavanceerde economieën, immers bijgedragen tot een algehele beteugeling van het aantal insolventies.
Gezien de vitale dimensie van de agrovoedingssector zijn de gevolgen van de uitdagingen waarmee deze sector wordt geconfronteerd als gevolg van de hoge voedsel- en grondstoffenprijzen, in combinatie met tekorten in de meststoffenvoorziening, van cruciaal belang, aangezien zij de mondiale voedselveiligheid in gevaar kunnen brengen en politieke instabiliteit kunnen uitlokken, met name via hongeropstanden. Volgens de resultaten van het model van Coface over de kwetsbaarheid voor hoge voedselprijzen en de afhankelijkheid van energieprijzen per regio, zijn Zuid-Azië en Afrika de meest kwetsbare regio's, met wereldwijd meer dan 225 miljoen mensen die kwetsbaar zijn voor voedselonzekerheid.
Zowel in de agrovoedingssector als in de energie- en petrochemiesector is het vermeldenswaardig dat niet alle bedrijven binnen eenzelfde sector in dezelfde mate door de oorlog in Oekraïne zullen worden getroffen. Het zal ervan afhangen of zij zich stroomopwaarts of stroomafwaarts in de toeleveringsketen bevinden. Algemeen wordt verwacht dat de meeste sectoren op middellange termijn te maken zullen krijgen met aanhoudende bevoorradingsproblemen, aangezien die door de oorlog nog zullen verergeren, vooral op het gebied van energie (vooral in Europa) en granen (Oekraïne, Rusland en Belarus zijn grote graanproducenten), naast de aanhoudende onderbrekingen in de bevoorrading van halfgeleiders die begin vorig jaar begonnen, vooral als gevolg van de post-pandemische economische opleving. Hoe langer de oorlog duurt, des te waarschijnlijker wordt het dat zich een schok aan de vraagzijde zal voordoen, waardoor het mondiale klimaat nog ongunstiger wordt.

Op lange termijn verwachten wij echter ook een geleidelijke aanpassing van de gewoonten van zowel consumenten als bedrijven (energiebesparingen, verschuiving van tarwemeel naar alternatieve meelproducten), alsmede een verschuiving in de organisatie van de toeleveringsketen. Dit laatste zal zeker gevolgen hebben voor de wereldwijde bevoorradingsketens. Zo ontwikkelen cruciale goederenspoorroutes tussen Europa en China, die vroeger door Rusland liepen, zich nu buiten de zone via de middencorridor (deze route is op het moment van schrijven nog niet onderhevig aan sancties). Net als het effect van de COVID-19-crisis op de mondiale sectortrends zal deze nieuwe schok waarschijnlijk als katalysator fungeren voor ingrijpende veranderingen in zowel de organisatie van de toeleveringsketen als de gewoonten van de consument.

^{1 - Noord-Amerika, Latijns-Amerika, Azië-Stille Oceaan, Midden- en Oost-Europa, West-Europa, Midden-Oosten en Turkije.
2 - Zie Coface Focus: Conflict Rusland-Oekraïne: stagflatie in het verschiet, 7 maart 2022 door Coface Economic Research Department, Conflict Rusland-Oekraïne: Stagflatie in het verschiet / Publicaties / Nieuws & Publicaties - Coface
3 - In de sectorrisicobeoordelingsmethodologie van Coface bestaat de chemiesector uit drie subsectoren: petrochemie, specialistische chemicaliën en meststoffen.
4 - In dit artikel wordt de middellange termijn, gezien de zeer volatiele wereldwijde geopolitieke omgeving, gedefinieerd als een vooruitzicht van ongeveer zes maanden vanaf nu. Lange termijn wordt gedefinieerd als een periode tussen zes maanden en een jaar vanaf nu.
5 - De sectorale risicobeoordelingsmethode van Coface voor de informatie- en communicatietechnologiesector (ICT) omvat verschillende segmenten: telecommunicatie, elektronica, media en een laatste segment bestaande uit computers, software en IT-apparatuur.
6 - Volgens de methodologie van Coface omvat vervoer de subsectoren spoorvervoer, zeevervoer, wegvervoer en luchtvervoer.
7 - Zie Coface Focus artikel - Oorlog in Oekraïne: Veel (grote) verliezers, weinig (echte) winnaars, 3 mei 2022, Door de afdeling Economisch Onderzoek van Coface, in samenwerking met het Institut français des relations internationales (IFRI)}