Nederland: Wat is het geheim van de Nederlandse handel?

Toenemend protectionisme in China en de Verenigde Staten, Brexit, krimpende wereldhandel.... ondanks al deze wolken aan de horizon blijft de Nederlandse economie verrassend helder.
Als dominante maritieme en economische wereldmacht in de 17e eeuw is Nederland een belangrijke speler in de wereldhandel gebleven. Nederland was in 2018 de zesde grootste exporteur van goederen ter wereld en stond in 2015 op de derde plaats van het BBP (net na Ierland en Zwitserland).
De tijden zijn echter veranderd: het mondiale economische klimaat is minder gunstig en de wereldhandel heeft aan dynamiek ingeboet. Coface verwacht dat de wereldhandel over het hele jaar 2019 met 0,8% in volume zal afnemen.
Wat kan deze vertraging van de wereldhandel betekenen voor Europa's grootste haven?

Een benijdenswaardige situatie in de Europese context

In 2018 bedroeg de Nederlandse buitenlandse handel (export en import van goederen en diensten) 161% van het BBP, tegen 50% voor Duitsland. Met de zeehavens van Rotterdam, Amsterdam, Moerdijk, Terneuzen en diverse internationale luchthavens is Nederland bijzonder goed uitgerust en vormt het een essentieel logistiek platform in het hart van Europa.
In een steeds krapper wordende mondiale handelsomgeving lijkt de Nederlandse export zich goed te blijven ontwikkelen met relatief hoge groeicijfers op jaarbasis in vergelijking met andere landen. Dit is deels te wijten aan het feit dat de olieprijzen op een hoog niveau blijven, waarbij ruwe olie en gas een aanzienlijk deel van de export van het land voor hun rekening nemen, maar ook aan het feit dat de prijsconcurrentiepositie van de Nederlandse economie de afgelopen jaren is toegenomen. De arbeidskosten zijn in 2014 sterk gedaald en zijn sindsdien stabiel gebleven.

HET Rotterdam effect

Door de gunstige geografische ligging van Nederland en de competitieve infrastructuur van het land, worden veel goederen door Nederland vervoerd. De "wederuitvoer" van deze goederen is een integraal onderdeel van de Nederlandse handelsbalans. Hoewel de toegevoegde waarde van deze exporten zeer laag is, heeft het volume ervan een grote invloed op de handelsstatistieken, het zogenaamde "Rotterdam-effect". In 2016 bedroeg de totale export 432,5 miljard euro, waarvan 189,1 miljard euro (ongeveer 44%) afkomstig was van wederuitvoer. Dit betekent dat Nederland in 2016 weliswaar een handelsoverschot van 52,1 miljard euro heeft geboekt, maar dat het zonder wederuitvoer en invoer 20 miljard euro lager zou zijn geweest. 

Nederland is inderdaad de toegangspoort voor de goederenhandel naar Europa, met name vanuit de Verenigde Staten en China. Het nieuwe Amerikaanse handelsbeleid laat nu al zijn effecten zien, met een vertraging van de Nederlandse export naar de Verenigde Staten sinds december 2018. Mogelijke Amerikaanse tarieven op Europese auto's vormen ook een onmiddellijke bedreiging voor Nederland.
Maar de dreiging van Amerikaanse tarieven is niets vergeleken met de mogelijke gevolgen van een no-deal Brexit. Volgens het CBS en de OESO maakten Nederlandse bedrijven in 2018 een winst van € 25,5 miljard op de export van goederen en diensten naar het Verenigd Koninkrijk (3,3% van het Nederlandse BBP), waarmee het Verenigd Koninkrijk de op een na grootste handelspartner (na Duitsland) is wat betreft de toegevoegde waarde. En hoewel het Verenigd Koninkrijk zich nog niet uit de Europese Unie heeft teruggetrokken, zijn de effecten van Brexit al goed zichtbaar: de waardedaling van het Britse pond maakt Nederlandse producten duurder voor de Britten, waardoor hun concurrentievermogen afneemt.

Welke toekomst voor de Nederlandse dynamiek?

Nederland heeft unieke kenmerken, met een openheid die het land zeer kwetsbaar maakt voor handelsschokken, maar het tegelijkertijd in staat stelt om zijn handelsbetrekkingen snel aan te passen.
Een vertraging van de wereldhandel zal niet noodzakelijkerwijs direct van invloed zijn op de Nederlandse exportgegevens die worden ondersteund door het Rotterdamse effect, maar ook door de toenemende onafhankelijkheid van de productie en handel in Europa. Particuliere consumptie en investeringen zijn nu de belangrijkste drijfveren van de Nederlandse handel, dus ook al is de wereldhandel zwak, kan de Nederlandse economie groeien.
Daarom verwacht Coface, ondanks dit moeilijke mondiale ondernemingsklimaa,t nog steeds dat de Nederlandse economie in 2019 en 2020 met respectievelijk 1,7% en 1,5% zal groeien, in lijn met de gemiddelde groeicijfers van het afgelopen decennium.